Bắc Hải Vân xuân 1975

[baogt]

BẮC HẢI VÂN XUÂN 1975
KÝ SỰ
Tác giả: XUÂN THIỀU
NHÀ XUẤT BẢN QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN – 1977.
Số hóa: baogt – khucquanhanh.vn

I. Kể chuyện từ khu nhà thuộc về người chiến thắng

Kể lại những điều hiểu biết về chiế dịch Tổng tấn công và nổi dậy mùa Xuân 1975 ở Trị Thiên – Huế cho một nhà báo nghe, tôi chợt nhớ cách vài hôm trước đây, có một tin vắn đăng trên báo Nhân Dân. Tin về tên bại tướng Lâm Quang Thi đã xin được chân bồi bàn ở một tiệm rượu bên Mỹ. Tôi khoe cái tin này với các bạn bè trong phòng tác chiến chúng tôi. Lạ thay, không ai bình luận gì cả. Có anh đọc xong đoạn tin, tủm tỉm cười. Có anh ghé mắt nhìn qua một tý rồi dửng dưng làm việc mình. Có anh phũ phàng gạt tờ báo ra, chặc lưỡi coi chuyện Lâm Quang Thi làm bồi bàn là tất nhiên, tin này có gì mà quan tâm. Riêng tôi, tôi lại thấy thú vị. Thoạt tiên tôi bỗng buồn cười cho một kiếp người. Sau đó, tôi để trí tưởng tượng của mình bay đến một thành phố xa lạ, ồn ào với những ngôi nhà cao tầng, những dòng người và xe nườm nượp hối hả. Trong một khách sạn trang trí lòe loẹt, có một anh chàng bồi bàn da vàng trong tiếng nhạc giật cuồng loạn, tiếng dao, dĩa, cốc tách va vào nhau, tiếng cười nói la hét, huýt sáo của những người say:

- Ê bồi! Thêm một “Mác ten”! Cho nhiều Sô – đa vào!

- Ê, ông lỏi da vàng! Sâm banh mau lên!

- Này! Vang trắng còn nữa không?

- Ê!...

Hắn quay cuồng, bận rộn, luôn mồm: Thưa ông, thưa cô, thưa ngài… Hắn đang học cách bưng khay làm sao cho đi đứng thật uyển chuyển như múa. Ở Mỹ, người da vàng hầu bàn, không ai ngạc nhiên. Dù sao thì với hình dáng nhỏ bé, tóc đen, mũi tẹt với màu da vàng đục, với cách phát âm tiếng Anh còn cứng, hắn cũng trở nên một thứ lạ mắt. Còn lạ mắt hơn là khi khách hang biết được rằng hắn vốn là tên tướng bại trận ở Việt Nam, một tướng ba sao cơ đấy. Người ta thích gọi hắn hầu bàn, nhất là tụi sỹ quan, lính tráng sống sót ở Việt Nam trở về. Hoặc vì tò mò: để nghe thằng da vàng nói năng ngô nghê cho vui. Hoặc vì muốn hả dạ, để thằng tướng xưa kia biết thế nào là hầu hạ kẻ khác. Hoặc vì thương hại, tội nghiệp anh chàng,v.v. Có điều là hầu như ai cũng gợi chuyện với hắn:

- Thế nào? Anh là người Việt Nam à? Di tản sang chăng?

- Thưa ngài, vâng.

- Hồi ở bên nước, đằng ấy làm nghề gì?

Hắn chỉ muốn quát vào mặt người đối thoại rằng, mày xỏ lá tao hả, mày coi thường ta hả? Tao đã từng là cấp tướng, gọi một tiếng là hàng trăm thằng như thứ mày chạy đến hầu hạ. Tao đã từng cụng ly thân hữu với các tướng lĩnh cao cấp Hoa Kỳ: Oét-mô-len, A-bra-ham,… Tao đã từng… chợt nhìn cái khay bưng trên tay, hắn sực tỉnh, hiểu ra thân phận mình lúc này. Hắn cười gượng:

- Dạ, làm nhì nhằng thôi ạ!

Hắn ỡm ờ đánh trống lảng, có quên quá khứ xấu xa, nhục nhã đi. Nhưng quá khứ chưa xa. Một bước ngoặt cuộc đời xảy ra cách đây sáu bảy tháng sao gọi là xa được? Hắn chưa quên thời kỳ vàng son của hắn – thời kỳ còn là trung tướng Lâm Quang Thi tư lệnh phó quân đoàn 1, quân khu 1, tư lệnh tiền phương vùng bắc Hải Vân – người chỉ huy cao cấp nhất ở Huế. Nói bước ngoặt cuộc đời cũng là thi vị hóa, chứ cái nghề làm tướng của Lâm Quang Thi thực chất cũng chỉ là anh bồi bàn cho thằng Mỹ mà thôi. Những thây kệ cuộc đời hắn. Cuộc đời làm tướng tay sai của hắn có gì mà quan tâm? Sở dĩ đọc xong cái tin kia, tôi thấy thú vị có thể do cá tính của tôi, một thứ cá tính không biết nên khen hay nên chê. Tôi là trợ lý phòng tác chiến quân khu, nhưng anh em hay chê tôi là người mơ mộng. Công việc ở phòng tác chiến là một công việc đòi hỏi tính cụ thể, chuẩn xác, khoa học, vậy mà anh em đùa như thế, nghe ra dễ bị mếch lòng, song tôi cũng biết không ai có ý châm biếm, chế diễu mình. Thú thật, chẳng qua thỉnh thoảng tôi cũng nổi hứng làm đôi bài thơ (thơ tôi là loại thơ vườn đến nỗi gửi sang báo Quân giải phóng Trị Thiên – Huế cũng thường được góp ý chứ ít khi được đăng. May phúc mà được đăng thì hầu như ban biên tập đã phải sửa đến nửa bài rồi). Tôi lại vốn là người đa cảm. Nghe một tiếng chim kêu thống thiết giữa trời hoàng hôn, nhìn những đợt sóng vỗ hoài vào ghềnh đá cam chịu, tôi thấy lòng mình chợt buồn, nỗi buồn của một người cô đơn. Đang đi giữa rừng bỗng thấy phía trước mở ra một thung lũng đầy nắng và hoa mua tím, tôi chỉ muốn reo lên. Cái cảm giác vui vẻ tràn dâng trong người khiến tôi chỉ muốn trở thành trẻ nhỏ, chạy tung tăng giữa nắng, nhắt những cành hoa, đặt lên lỗ hổng nắm tay, dùng tay kia đánh một cái bốp. Cánh hoa nay rách đã có cánh kia lo gì. Mỗi cánh hoa là một tiếng nổ. Tiếng pháo tuổi thơ đấy!

Đầu óc tôi rất dễ liên tưởng. Đang vẽ bản đồ chiến lệ trận tập kích 235, chợt nhớ tới thằng bạn thân hy sinh trong trận ấy, thế là nước mắt cứ giàn giụa. Ngồi gói thủ pháo với anh em, tôi là người đầu tiên nhắc đến chuyện gói bánh chưng, bánh tét, và lẽ dĩ nhiên chính tôi cũng đâm ra nhớ nhà…

[baogt]

III. Cuộc chuẩn bị ba mươi năm - cuộc chuẩn bị ba mươi ngày

Vâng, đang nói về mùa xuân năm 1975. Nhắc tới mùa xuân, ta lại có cảm giác thanh thản nhẹ nhõm, dẫu đang ở trên rừng. Tưởng như ngửi thấy mùi thơm hoa phong lan phảng phất trong tiếng hót ngọt ngào chim khướu, trong tiến róc rách suối chảy. Tưởng như có thể say sưa ngắm những ré nắng xuân xuyên qua đám sương màu lam...

Thực ra, mùa xuân ở Trị Thiên bao giờ cũng là một mùa xuân ẩm ướt, buồn tẻ. Nếu như ở vùng đất hanh khô, mùa xuân đến mang theo cái không khí hiu hiu mát dịu - các không khí mơ màng của hơi sương, thì ở đây - trời vẫn mưa, một thứ mưa lai rai dai dẳng. Đất đỏ miền tây Quảng Trị dính bết vào dép cao su, còn ở miền tây Thừa Thiên, thứ đất pha lá mục, nom dễ đi nhưng hễ dẫm chân vào là nước đen tứa ra từ các kẽ chân, vừa bẩn vừa ngứa.

Chiến sĩ Trị Thiên chúng tôi chào đón mùa xuân năm 1975 trên những nẻo đường rừng sũng nước như thế. Chúng tôi đã quen với rừng hàng chục năm nay, hàng hai mươi năm nay hoặc ít ra hàng dăm bảy tháng nay. Có gì mà phải bực bội với mùa xuân đẫm nước ở cánh rừng miền tây Thừa Thiên? Rất giản dị và yêu đời là chiến sĩ. Chúng tôi lọc ra niềm vui qua cái buồn của thời tiết, trong những sinh hoạt bình thường: mùa này, măng đang ngọt. Còn nấm, mối thì có thể bất thần nhú lên ở một đám đất ẩm ướt ngay cạnh ta. Mùa xuân, chuối rừng khoe hoa đỏ chót, hoa lim màu tím rụng vào những hốc đá đầy nước. Mưa, ừ thì có ướt át, nhớp nháp thật đấy, nhưng nếu qua suối rửa ráy tinh tươm, bước lên những bậc dốc lát bằng gỗ chẻ, vào trong nhà rũ áo mưa roàn roạt rồi hơ tay lên bếp lửa thì coi như đã gửi lại cái mưa gió ngoài rừng. Ở đấy, dưới mái lán lợp lá đoác, lá gồi, chiến sĩ ngồi hong tay nghe củi nổ lép bép trong tiếng gió giũ nước mưa đọng trên lá xuống suối, trong tiếng thác đổ xa xa... Để tâm hồn nhẹ nhõm và chợt nhớ về những miền quê xa xôi, về những kỷ niệm tuổi thơ, về những buồn vui đời chiến sĩ. Hoặc nếu thích cuộc sống sôi nổi ồn ào thì hãy lao vào đánh nhưng trận bài "tiến lên" vừa hò hét vừa trêu chọc lẫn nhau. Có thể bị vẽ râu hoặc bẹo tai, bóp mũi gì đó nếu thua cuộc, nhưng không sao, chỉ là đùa vui thôi mà - đời lính bao giờ cũng hướng về niềm vui, hướng về chiến thắng.

Mùa xuân năm 1975 đến với chiến sĩ Trị Thiên có khác gì ngoài những niềm vui bình dị? Có gì khác năm 1974 và những năm trước kia? Thực ra mối quan tâm trước tiên đối với những chiến sĩ chúng tôi khi mùa xuân đến là điều có liên quan đến sứ mệnh của mình. Năm nay sẽ mở chiến dịch ở đâu? Ước nguyện sâu sa của người cầm súng là tự trả lời mình trước lúc lên đường nhập ngũ.

Anh chiến sĩ sẵn sàng bên khẩu đại liên trên chốt Long Quang, o du kích nằm trong hầm bí mật giữa trằm Bầu Bông và vùng Phong Hòa, anh bộ đội địa phương gác nơi hòn Rẫm bên kia cửa Tư Hiền, cũng như chúng tôi- những cán bộ lớn tuổi công tác ở cơ quan quân khu - đều nghĩ về mùa xuân năm 1975 như hướng về ước mơ của mình. Chúng tôi nghe thời gian đi trong tiếng tắc kè điểm giờ, trong tiếng gà gọi sáng, trong bóc tờ lịch hàng ngày. Còn nghe thời gian khi nhìn mái tóc lốm đốm bạc của đồng chí chỉ huy, khi bất chợt tính với nhau rằng, thế là bác Hồ đã đi xa được sáu năm. Sáu năm không có thơ mừng xuân của Bác, nhưng dường như lúc nào lời di chúc của Bác cũng văng vẳng bên tai: "... Cuộc kháng chiến chống Mỹ có thể còn kéo dài. Đồng bào ta có thể phải hy sinh nhiều của, nhiều người. Dù sao, chúng ta vẫn quyết tâm đánh giặc Mỹ đến thắng lợi hoàn toàn...". Giữa ngày xuân, chiến sĩ chúng tôi chợt băn khoăn vì chưa thực hiện được trọn vẹn lời di chúc của Bác. Thưa Bác, thế là một mùa xuân nữa lại đến. Mùa xuân năm 1975. Bất giác vẫn thấy Bác đi trước hàng quân, cổ vũ chúng tôi, vẫy gọi chúng tôi. Tâm tư và ước ao của chúng tôi vẫn hướng về một trận thắng lớn. Chúng tôi nghe ngóng, phán đoán, thăm dò. Trí tưởng tượng của người lính chúng tôi tha hồ bay bổng, tha hồ tính toán về chiến dịch sắp tới.

* *
*

[baogt]

.......Một buổi tối ở trung đoàn Phú Xuân - chiến sĩ cảnh vệ tên là Tứ vừa theo một cán bộ trung đoàn ra công tác ở Quân khu về, sau khi tắm táp giặt giũ xong, đã hào phóng ném ra bao thuốc lá Tam Đảo và gói chè Ba Đình cho cả tiểu đội quây quần lại, người chủ cuộc vui tung ra một tin mới:
- Sắp làm ăn to rồi các cậu ạ!
- Sao? Nói đi! Bọn tớ cũng biết cách giữ bí mật chứ! Thề! - Đám lính trẻ xích lại gần nhau hơn. Trong màn thuốc lá tỏa ra bàng bạc, trong tiếng xuýt xoa vì bát nước trà nóng, những ánh mắt mở to, vui vẻ chờ đợi. Tứ bèn kể với các bạn, bằng nét mặt quan trọng, bằng giọng nói tự tin. Câu chuyện của anh ta bắt đầu từ cuộc họp của người cán bộ trung đoàn ở Quân khu. Tất nhiên anh ta không được phép biết nội dung, song cứ xem cung cách tổ chức hội nghị tuyệt mật, cung cách tất bật của cán bộ chủ trì cuộc họp, hết làm việc vơi tham mưu lại đến chính trị, hậu cần... chắc hẳn là cuộc họp có tính chất giao nhiệm vụ quan trọng. Anh ta còn "xem mặt, bắt hình dong", thấy đồng chí thủ trưởng của mình chợt vui vẻ, chợt bất thần tỏ ra nhiều lo lắng suy nghĩ là biết anh có nhiều điều cân nhắc, tính toán.

..... Câu chuyện của anh kể về nhiều hiện tượng chuẩn bị chiến dịch: xe cộ chạy rần rần đi sâu vào trong kia, rất nhiều xe chở quân, toàn tụi lính trẻ, da dẻ đỏ au, quần áo mới cứng. Xe chở dầu máy và phụ tùng xe tăng của các đội sửa chữa. Xe chở đạn các cỡ, hòm lớn, hòm bé vô thiên lủng. Gặp những anh lính lái xe hay tán dóc, chỉ cần mời điếu thuốc lá làm quen là anh ta sẵn sàng phun cho biết, xe đang chở hàng gì, vào tận đâu. Theo Tứ - anh chiến sĩ thạo tin cho biết thì ở Quân khu đang có nhiều cuộc tập huấn: tập huấn quân sự, chính trị và binh vận. Quan trọng hơn cả là cuộc tập trung hàng ngàn cán bộ địa phương và du kích để tổ chức các đội vũ trang công tác. Có đến hàng trăm đội. Những đội này sẽ về phát động quần chúng nổi dạy ở đồng bằng phối hợp với chủ lực giải phóng nông thôn.
- Các cậu còn nhớ con Lưu giao liên Phong Điền nữa không? Chính hắn nói với tớ và còn hẹn mời tớ về cái thôn Thế Chí Đông của hắn bên kia phá Tam Giang ăn cá biển. Thế có bốc không? Của đáng tội, con bé cũng xinh, chỉ phải cái hơi ngắn.

Trong tiếng cười vui, Tứ tiếp tục kể thêm về dấu hiệu mùa chiến dịch sắp tới. Xuỵt! Các cậu có biết không, cánh trinh sát sư đoàn 325 đi chuẩn bị chiến trường gần tháng nay rồi đấy. Chúng nó đang làm ăn ở đường 12. "Thằng" trung đoàn 101 đang bò ra huấn luyện. "Thằng" trung đoàn 18 nghe đâu đã bí mật rời tuyến tiếp xúc, giao lại các chốt cho cánh bộ đội địa phương Quảng Trị. Lạ lùng nhất là "thằng" 95 - trung đoàn chủ công của sư 325 lại đang tổ chức ăn tết. Chính mắt anh ta trông thấy 95 gói bánh chưng, mổ bò, mổ lợn chia về cho các đại đội. Gặp lính 95 nào là biết ngay, mặt mũi phởn phơ như bắt được của. Anh nào cũng chạy nhắng lên để chuẩn bị tết. Sao lại ăn tết sớm thế? Ăn "tết Quang Trung" để làm cái gì thế? Làm cái Mậu Thân nữa chăng? Tiếng bàn cãi khe khẽ nổi lên:
- Ồ, không đời nào lặp lại cái Mậu Thân thứ hai nữa. Trong quân sự kỵ nhất là cái lặp lại. Mất hết cả yếu tố bất ngờ.
- Không cậu ơi! Chính vì nghĩ như cậu nên có khi lặp lại mới bất ngờ.
Anh chiến sĩ thạo tin xua tay:
- Tớ biết chắc chắn là trung đoàn 95 ăn tết sớm để hành quân vào Tây Nguyên. Tuyệt mật đấy! Một thằng đồng hương nói với tớ, và dọa nếu để lộ ra là mất cái đội mũ tai bèo.

colt

 01:03, 13th May 2015 #24777 

Đọc đoạn này cảm xúc lại trào dâng, nhớ lại đêm bàn giao chốt ở Tích Tường, Như Lệ cho lính tỉnh đội Quảng Trị.

[baogt]

Đám lính trẻ xầm xì thán phục người đồng đội chỉ một chuyến đi công tác mà lượm được ối tin quan trọng. Và họ bắt đầu làm "tham mưu con". Thoạt tiên, họ tính với nhau về sự phân bố lực lượng quân đoàn 2 - quả đấm nặng cân nhất của chiến trường Trị Thiên; vậy là, "thằng" sư 304 vẫn ngồi trong Thượng Đức, (trung đoàn 9 ở lại ngoài Cam Lộ thì đã có trung đoàn 3 thuộc sư 324 thay thế). "Thằng" sư 324 cũng đang xoay trần ra huấn luyện ở cùng A Lưới. "Thằng" sư 325 cũng rút ra khỏi tuyến tiếp xúc phòng ngự, "thằng" lữ xe tăng 203 tuy đóng rải rác ở nhiều chỗ thật, nhưng đối với hắn thì lo quái gì, cơ động nhanh như chớp. Còn mấy anh chàng lữ 164 pháo binh, lữ 209 công binh, sư 673 cao pháo thì không phải không tính đến, nhưng những anh chàng ấy sẽ có mặt ngay nơi nào bộ binh cần đến. Tóm lại là toàn quân đoàn 2 đã được rảnh tay chuẩn bị giao các tuyến tiếp xúc lại cho địa phương. "Thằng" trung đoàn 271 ở Mỏ Tầu, La Sơn, "thằng" trung đoàn 4 ở tây Phong Điền. "Thằng" tiểu đoàn 14 tây Hải Lăng, "thằng" tiểu đoàn 13 ở Thanh Hội, Long Quang, .v.v. Còn trung đoàn 6 chúng mình?

Đám lính trẻ mới sực nhớ ra chính họ cũng vừa được rút ra khỏi tuyến tiếp xúc, đang tranh thủ củng cố huấn luyện. Phải coi trung đoàn 6 là lực lượng cơ động của quân khu. Nhưng sẽ được ném vào đâu?

Điều đáng chú ý là tất cả các lực lượng đều đang chuẩn bị tại chỗ, sao lại điều trung đoàn 95 đi Tây Nguyên? Điều một trung đoàn cứng, được huấn luyện chu đáo đi nơi khác, tất nơi đó phải quan trọng, phải là chiến trường chủ yếu. Vậy thì Trị Thiên ta là chiến trường phối hợp? Nhưng mức độ quan trọng của phối hợp phải như thế nào mới tập trung hàng trăm đội công tác để tung về nhằm giải phóng nông thôn? Khó nghĩ là đường 12 - con đường chọc thẳng vào phía tây thành phố Huế. Định giải phóng Huế chăng? Hay chỉ là giương đông kích tây, giáng một đòn ở Quảng Trị. Đám lính trẻ làm "tham mưu con" thường có nhiều ý kiến, và bao giờ họ cũng đặt mình vào vị trí tư lệnh quân khu, tư lệnh chiến dịch chẳng hạn. Có anh còn cả gan làm Bộ Chính trị, Bộ Tổng tư lệnh để tính toán mọi kế hoạch, mọi cách làm ăn trong mùa xuân năm nay.

Cuối cùng thì cái vai trò anh ta "dám làm" cũng chấm dứt, khi người trung đội trưởng nổi hiệu còi, ra lệnh tất cả tắt đèn đi ngủ.

Họ kết thúc buổi trà lá vui vẻ, thu vén ca bát, giũ chiếu mắc màn để làm một giấc ngon lành của anh chiến sĩ bình thường. Một cậu đứng giữa nhà, vươn vai, vặn xương kêu răng rắc rồi đủng đỉnh nói:
- Dầu sao chúng mình cũng chuẩn bị đi là vừa! Chuẩn bị cái đầu cho cứng, cặp tay chân cho khỏe vào mà húc.
- Ồ, chuẩn bị là việc cấp trên, cánh lính chúng mình thì quái gì mà chuẩn bị. Cứ lệnh một cái là a - lê hấp, nhào dô luôn.
- Bậy, cấp trên có cái chuẩn bị của cấp trên, thằng lính có cái chuẩn bị của nó. Thí dụ: như cánh ta đang học quân sự đây này, phải làm sao đừng quỵ xuống vì sốt rét này, rồi phải làm đường, làm kho đạn, kho gạo này! Ồ, ối công việc... - Cuộc tranh luận nho nhỏ này cũng dễ nhất trí. Khi chiến sĩ manh nha được mùa chiến dịch sắp tới, hầu như ai cũng hiểu mình phải làm gì để đảm bảo thắng lợi. Có điều là trong những dòng suy nghĩ miên man về chiến dịch sắp tới, xen lẫn với hình ảnh những người thân, hình ảnh quê hương thường hiện về lúc đã ấm trong chăn, các chiến sĩ mới sực nhớ về một mùa xuân đang đến.

Một cậu lớn nhất tiểu đội lên tiếng hỏi khẽ:
- Năm tới là năm Mão phải không các cậu?
- Ừ, năm nay là Giáp Dần, năm tới là Ất Mão.
- Vậy là năm cầm tinh con mèo. Nghe đâu thằng Thiệu tuổi chuột. Cái giống chuột vốn kỵ mèo nhất. Không chừng năm tới thằng Thiệu sẽ kềnh cũng nên.

* *
*

[baogt]

.... Mẩu chuyện sinh hoạt của tiểu đội cảnh vệ sở dĩ tôi biết được là do Tứ kể lại. Cũng không riêng Tứ mà anh em trong tiểu đội mỗi người góp một câu nhân hôm tôi xuống chơi với anh em, sau ngày Huế giải phóng. Biết tôi là trợ lý ở phòng tác chiến, đám lính trẻ muốn khoe cái tài làm "tham mưu con" của họ, để tôi xác minh những điều họ nhận định là đúng. Họ chỉ thừa nhận có hai điểm phán đoán chưa chính xác. Một là, hướng trọng điểm tưởng là đường 12 hóa ra đường 14. Tưởng đánh chắc, tiến chắc không ngờ lại thực hiện bao vây chia cắt lớn và áp dụng lối đánh thần tốc chọc thẳng vào tum thâm địch.

.... Tôi cười:
- Các cậu sai những điểm cơ bản nhất rồi còn gì. Vậy là chưa đủ trình độ làm tư lệnh chiến dịch.

Anh em cười xòa.

Quả thật là làm sao ai cũng có trình độ làm tư lệnh chiến dịch được. Ngay như chúng tôi - những cán bộ có trách nhiệm giúp cấp trên vạch kế hoạch tác chiến, vậy mà trong quá trình chuẩn bị, quá trình diễn biến chiến đấu cũng như sau khi chiến thắng hoàn toàn rồi, vẫn còn nhiều điều ngớ người ra sau mới vỡ lẽ. Như vấn đề chọn hướng trọng điểm của chiến dịch chẳng hạn - một trong những vấn đề có tính chất quyết định thắng, bại của chiến dịch. Sau này, anh em cán bộ quân sự, chính trị chúng tôi lúc ngồi tán phiệu với nhau, dẫu biết vậy là khen phò mã tốt áo vẫn nắc nỏm thán phục Trung ương là tài, thánh thật - chọn Tây Nguyên là chiến trường chính mà nam Tây Nguyên là hướng tấn công chủ yếu, lại chọn Buôn Ma Thuật là điểm then chốt của chiến dịch thì tuyệt, không chê vào đâu được. Ở Trị Thiên chúng tôi cũng vậy, vấn đề chọn hướng công kích chủ yếu của chiến dịch chắc là vấn đề lao tâm khổ tứ của cấp trên. Sở dĩ chúng tôi nói chữ "cấp trên", vì chiến dịch mùa xuân 1975 tiến hành ở Trị Thiên trong thực tế là một bộ phận của chiến dịch "Huế - Đà Nẵng" trong cuộc tổng tiến công và nổi dậy trên toàn miền Nam, dưới sự chỉ đạo, chỉ huy trực tiếp của Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng tư lệnh.

Xin nói thêm điều này: Ở chiến trường Trị Thiên - Huế có hai lực lượng quân sự là B4 và B5 tức là quân khu Trị Thiên và quân đoàn 2. Xuất phát từ yêu cầu chiến dịch và đặc điểm tình hình Trị Thiên, Bộ Chính trị quyết định thành lập Đảng ủy mặt trận Trị Thiên, trực thuộc Quân ủy Trung ương. Bí thư đảng ủy là đồng chí thiếu tướng Lê Tự Đồng. Việc chỉ huy thì Bộ tư lệnh B4 và B5 trực tiếp chỉ huy lực lượng thuộc quyền mình. Về mặt tổ chức, tuy không có một Bộ chỉ huy mặt trận chung, nhưng hai Bộ tư lệnh B4 và B5 đều có liên lạc với nhau thường xuyên qua máy điện thoại. Hai nữa, về tình nghĩa mà nói, quân đoàn hai với chúng tôi là chỗ con một nhà mà ra. Đi lại, nói năng với nhau đều thoải mái, không giữ kẽ.

Bây giờ, tôi trở lại vấn đề chọn hướng công kích chủ yếu của chiến dịch ở Trị Thiên. Đây là một vấn đề quan trọng và khó khăn không thuộc quyền định đoạt của phòng tác chiến chúng tôi, cũng như phòng tác chiến quân đoàn 2. Bởi vậy, sự hiểu biết thật tỷ mỷ cụ thể của chúng tôi dĩ nhiên là có hạn chế. Chỉ biết ngay từ lúc đầu, khi vạch kế hoạch tác chiến của chiến dịch, chúng tôi đã được chỉ thị về hướng tấn công chủ yếu là đường 12. Hầu như đấy là chỉ thị từ Bộ Tổng tham mưu. Quân đoàn 2 - lực lượng được tập trung vào hướng trọng điểm quân sự, đã tung cán bộ, trinh sát ăn đêm nằm ngày hàng tháng ở đường 12, từ Trên Sơn Na về dưới Binh Điền - Hòn Vượn để nghiên cứu tình hình.

[baogt]

Đùng một cái có lệnh chuyển hướng trọng điểm công kích của chiến dịch sang đường 14. Đối với lực lượng quân khu chúng tôi đảm nhiệm ở những hướng khác, kế hoạch có thay đổi tý chút cũng không sao, chứ với quân đoàn 2 là cả sự đảo lộn hết sức vất vả. Thay đổi hướng trọng điểm công kích là thay đổi toàn bộ kế hoạch tác chiến, thay đổi toàn bộ kế hoạch chuẩn bị. Thời gian lại quá gấp rút. Đâu như chỉ còn một tháng để làm lại từ đầu. Thôi thì cứ vắt chân lên cổ mà chạy. Cánh cán bộ và trinh sát đi nghiên cứu chiến trường lại cơm đùm cơm gói kéo nhau vào Lưỡi Cái, Kim Sắc, vào Mỏ Tầu - điểm cao 303, 224, 75, 76,v.v. Tuy vùng Mỏ Tầu với sư đoàn 324 là nơi quen thuộc , vì mùa hè năm ngoái 324 đã giáng cho bọn sư 1 ngụy một đòn trừng phạt thích đáng, lấy lại được vùng đất này. Nhưng vào mùa mưa, khi 324 rút ra huấn luyện giao lại cho trung đoàn 271 và trung đoàn 6, thì kẻ địch đã tập trung lực lượng lấn chiếm lại. Tất nhiên kẻ địch không thể nào để nguyên thế bố phòng như cũ, chúng phải dùng những thủ đoạn mới. Việc chuẩn bị chiến trường của cán bộ và trinh sát cũng không giản đơn, cứ theo sách cũ mà làm được. Riêng sư đoàn 325 có nhiệm vụ tác chiến ở hòn Kim Sắc, hòn Lưỡi Cái, điểm cao 494... thì khá gay go, vất vả. Chiến trường hoàn toàn mới. Phải soi đường mà đi, phải mò vào tận hàng rào, vào tận công sự địch mà xem xét.

.... Trời lại mưa, mưa chỉ mưa thối đất. Cánh trinh sát thật không có chỗ đặt ấm lưng, ăn miếng lượng khô cũng phải nhón hai ngón tay thật khéo không thì vương bùn. Chỉ có nước uống là dồi dào. Nước ở khe suối tha hồ, nhưng vẫn chê đục. Cứ lấy lá cây chúm lại làm gầu múc nước mưa đọng lại trong các hốc đá vào bình toong, uống ngọt lịm.

... Hãy tưởng tượng xem cánh công binh và cả bộ binh của sư đoàn 325 nữa phải gấp rút mở đường từ Vũng Tròn vào đến sông Truồi, con đường dài 13km với khối lượng đất đá là 33,500 khối trong một thời gian ngắn nhất thì vất vả biết chừng nào. Làm ngày, làm đêm. Đường vừa lầy, vừa dốc. Lũ máy bay trinh sát của địch không ngớt nhòm ngó, tìm kiếm. Đường làm đến đâu, xe pháo nhích đến đó. Tính từng giờ, từng phút sao cho kịp kéo pháo vào trận địa đúng giờ quy định nổ súng. Những ngày kéo pháo lên trên tận hòn Lưỡi Cái cao tới 847m cũng là những ngày vất vả, hào hùng làm chiến sĩ ta được sống lại thời kỳ Điện Biên. Chẳng những pháo binh mà còn phải huy động hàng tiểu đoàn bộ binh, công binh. Hàng ngàn con người căng sức ra trên những dây chão, dây cáp, kéo những khẩu 122ly, 105 ly, 85 ly, 37 ly vượt dốc lầy trung bình 20 độ, có chỗ đến 40 độ dưới trời mưa rả rích, dưới tầm đại bác câu tới của địch. Đạn pháo có quả rơi vào giữa đội hình mà chiến sĩ ta vẫn cúi rạp người, găm dây cáp xuống không cho pháo lui, dù chỉ một tấc. Chiễn sĩ hy sinh, bị thương đã có người lo, pháo vẫn nhích lên theo nhịp tay chỉ huy "hai, ba, ...nào", y như Điện Biên năm xưa. Phó Chính ủy sư đoàn, phó chính ủy trung đoàn trực tiếp chỉ huy kéo pháo. Bộ Tư lệnh lữ đoàn công binh hội ý sinh hoạt ngay trên mặt đường. Không khí khẩn trương hối hả nhưng nghiêm túc không ồn ào. Cán bộ lo từng ngày, tính từng giờ. Khẩu pháo cuối cùng được đưa vào trận địa trên cao đúng vào trước giờ nổ súng. Sau này, con cháu chúng ta sẽ khó mà tưởng tượng được rằng chỉ dùng sức người mà kéo pháo lên cao được như vậy. Ngay sau khi chiến thắng, muốn đưa pháo về xuôi, ta phải dùng trực thăng để cẩu.

[baogt]

.... Ngày 11 tháng 3 năm 1975 khi sư đoàn 324 đã nổ súng được ba hôm rồi, trung đoàn 18 mới hành quân vào đến nơi. Cán bộ còn tập trung để học cách đánh. Quân đoàn phó Hoàng Đan trực tiếp lên lớp cho cán bộ trung cấp. Sư phó Huy lên lớp cho cán bộ sơ cấp. Cán bộ trung đoàn 18 không có thì giờ trinh sát thực địa lần thứ hai. Mà trinh sát thực địa lần 2 coi như tổ chức chiến đấu tại chỗ luôn.

Tất cả bối cảnh chuẩn bị hết sức hối hả, hết sức cực nhọc là ở phía đường 14 - nơi được chọn là trọng điểm quân sự, nơi sẽ diễn ra cú đấm nặng cân nhất có tính chất quyết định cho chiến dịch.

Khi cấp trên quyết định chuyển hướng công kích chủ yếu từ đường 12 sang đường 14, anh em cán bộ quân sự chúng tôi đều thấy phải - tuy có băn khoăn, liệu có chuẩn bị kịp không? Anh em cán bộ ở quân đoàn 2 còn băn khoăn hơn chúng tôi, vì chính các anh mới thực sự là những người vất vả.

Nghe đâu, chính ủy quân đoàn 2 - thiếu tướng Lê Văn Linh đã nói một câu, đại để như thế này: ..."Trước mắt, chúng tôi chỉ có 30 ngày để chuẩn bị, nhưng trong thực tế chúng ta đã có 30 năm chuẩn bị cho cuộc chiến đấu hôm nay. Phải lấy tinh thần, kinh nghiệm của 30 năm để cuộc chuẩn bị khẩn trương chu đáo này hoàn thành tốt đẹp...".

Vâng, đúng như thế. Chúng ta đã chuẩn bị từ ba mươi năm nay, ba mươi năm chuẩn bị bằng mồ hôi, nước mắt và xương máu. Bởi thế, sự khẩn trương trong suy nghĩ, trong hành động đã thành tư tưởng, thành tác phong của cán bộ, chiến sĩ. Bởi thế, sự tính toán của cấp trên là dựa trên cơ sở khoa học, chính xác mới dám quyết định thay đổi hướng tấn công chủ yếu của chiến dịch. Sau khi giành thắng lợi hoàn toàn rồi, nhìn lại toàn bộ chiến dịch, càng thấy quyết định chuyển hướng trọng điểm quân sự từ đường 12 sang đường 14 để cắt đứt đường số 1 là chính xác, là tuyệt vời. Xét về địa hình Trị Thiên, đoạn hiểm yếu nhất là đoạn từ Truồi đến Lăng Cô, một bên là cầu Phá Hai, một bên là Trường Sơn, ở giữa chỉ có một doi đất quá hẹp, lơ thơ vài xóm nhỏ, có chỗ chỉ đủ cho quốc lộ 1 và đường sắt chạy qua. Cắt đứt đoạn này là cắt đứt sự liên lạc đường bộ giữa Huế và Đà Nẵng, làm rung chuyển thế phòng ngự của địch ở vùng 1 chiến thuật, làm dao động tinh thần và ý chí của đối phương.

Trong quá trình chiến đấu, chẳng những ta cắt đứt đoạn đường này mà còn bịt chặt cửa Thuận An và cửa Tư Hiền thoạt đầu bằng pháo binh, sau đó bằng bộ binh. Trước đòn hiểm bao vây chia cắt ấy, kẻ địch chỉ có rối loạn, như kiến bò quanh miệng bát bị đun nóng. Điều đó giải thích được tại sao ta đánh vào Huế lại dễ dàng và nhanh chóng thế.

Tất nhiên, chuyển hướng trọng điểm công kích từ đường 12 sang đường 14 để cắt đứt quốc lộ số 1 là một quyết định chính xác, táo bạo, nhưng như ta đã biết, không phải là việc giản đơn. Nó đòi hỏi phải cân nhắc, tính toán thật khoa học. Vậy ý kiến đúng đắn này từ đâu đề xuất ra?

Có lần tôi hỏi chuyện một cán bộ sư đoàn, thì anh trả lời:

- Thực ra chúng tôi chỉ là cấp chiến thuật, cấp thực hiện. Sau khi nhận lệnh chiến đấu ở đường 12, chúng tôi liền cử cán bộ, trinh sát đi nghiên cứu và nhanh chóng triển khai mọi kế hoạch chuẩn bị cơ sở vật chất, kỹ thuật. Song quả thật, trong lòng vẫn còn đôi chút băn khoăn. Mạn đàm, trao đổi với nhau, chúng tôi nghĩ rằng, đánh đường 12 sẽ khó thực hiện được yêu cầu chia cắt chiến dịch nếu có thời cơ. Hơn nữa, nếu địch tập trung lực lượng be bờ cố thủ thì tình thế chiến dịch sẽ bị giẫm chân tại chỗ, khó phát triển. Chúng tôi nghiêng về ý kiến chọn khu vực đường 14 làm hướng tấn công chủ yếu. Sau đó chúng tôi mạnh dạn đề nghị ý kiến này lên cấp trên. Nhưng chính các anh trên Bộ tư lệnh quân đoàn cũng đã sẵn ý kiến như vậy.

[baogt]

Khi nghe đồng chí cán bộ sư đoàn nói thế, không hiểu sao tôi vẫn nghĩ đến đồng chí tư lệnh quân đoàn 2- thiếu tướng Nguyễn Hữu An. Anh An trước kia nguyên là phó tư lệnh quân khu Trị Thiên, vừa đi nghiên cứu quân sự ở nước ngoài về, và nhận chức tư lệnh quân đoàn từ hồi đầu chiến dịch. Vừa tiếp thu được kiến thức kinh nghiệm của một nền khoa học quân sự hiện đại, chắc anh An là người có khả năng đề xuất ra những ý kiến mới mẻ.

Nhưng hỏi anh Anh, anh ấy đáp, đấy là ý kiến của tập thể Bộ tư lệnh quân đoàn vừa là trùng hợp với ý kiến tập thể Bộ tư lệnh quân khu. Sau khi thống nhất trong Đảng ủy mặt trận, ý kiến này được báo cáo và thảo luận trong lúc thông qua phương án tác chiến và được Bộ nhất trí. Cuối cùng, Bộ quyết định cho chuyển hướng tấn công chủ yếu của chiến dịch vào hướng nam Huế.

Thực ra, tôi hỏi vậy cũng vì tò mò. Chứ các đồng chí cấp trên thường là rất nguyên tắc và khiêm tốn: dù là ý kiến cá nhân đề xuất ra, nhưng khi đã thông qua tập thể là trở thành ý kiến tập thể.

Dù sao, trong vấn đề này sự nhạy bén trong đầu óc cán bộ các cấp là một điều đáng lưu ý. Dường như có tia sáng vô hình nào đó lóe lên, soi rõ mọi ý đồ, mọi dự định, và cán bộ chúng ta đã cùng một lúc nhìn thấy được, nắm bắt được. Sau này, khi đã nổ súng, sự hiểu biết lẫn nhau, sự thông cảm với nhau trong ý đồ chiến lược, chiến dịch cũng như phương pháp tác chiến đã biểu hiện điều đó. Nhiều lúc chưa kịp hiệp đồng với nhau, mà các cánh quân đều tiến công nhịp nhàng, chưa kịp ra mệnh lệnh cấp dưới đã hành động đúng ý đồ, đúng dự kiến. Phải chăng, vì chúng ta được soi sáng trong mọi đường lối chung của Đảng, vì chúng ta đã tích lũy được nhiều kiến thức, nhiều chiến thắng, từng đau đớn trước không ít tổn thất, hy sinh. Đúng là chúng ta đã không chỉ có ba mươi ngày để chuẩn bị, mà chúng ta đã chuẩn bị từ ba mươi năm nay cho trận thắng cuối cùng.

* *
*

Trong những ngày chúng ta chuẩn bị ở đường 14, dường như kẻ địch cũng đánh hơi thấy. Theo thông báo của Bộ tư lệnh quân đoàn 1 ngụy ngày 3 tháng 3 năm 1975 (tức là trước lúc ta nổ súng 5 ngày) thì ta đã trinh sát xong các cứ điểm của sư đoàn 1 ngụy từ Hương Thuy trở vào. Lực lượng địch bấy giờ ở Trị Thiên ước tính 56.000 tên, kể cả chủ lực lẫn địa phương (không kể dân vệ và phòng vệ dân sự) tất cả là 41 tiểu đoàn.

Sư đoàn 1, sư đoàn mạnh nhất của bộ binh ngụy gồm có 4 trung đoàn: 1, 3, 51, 54. Chúng có nhiệm vụ phòng giữ phía tây từ Hương Trà vào Hương Thủy đến bắc Phú Lộc. Sư đoàn thủy quân lục chiến gồm có 3 lữ: lữ 147 phòng ngự phía tây Phong Điền, lữ 258 ở Thanh Hội, Long Quang, lữ 369 ở thành cổ Quảng Trị sau này rút ra làm lực lượng cơ động. Tóm lại, sư đoàn thủy quân lục chiến chỉ huy luôn cả mấy quận và tiểu khu Quảng Trị trong phạm vi mình phụ trách - đảm nhiệm khu vực chiến đấu từ bắc sông Bồ trở ra.

Sư đoàn dù chỉ để lữ đoàn 2 ở Thừa Thiên do quân đoàn tiền phương ngụy trực tiếp chỉ huy, đóng ở đèo Phước Tượng có nhiệm vụ cơ động bảo vệ đường Huế - Đà Nẵng. Liên đoàn Biệt động quân 15 gồm 3 tiểu đoàn: 60, 61, 94, lúc đầu ở Phú Bài, về sau đưa về Phú Lộc để bị no đòn ở đấy.

Liên đoàn bảo an 913 ở Quảng Trị, liên đoàn bảo an 914 ở Thừa Thiên. Ngoài ra còn 9 tiểu đoàn bảo an khác trực thuộc hai tiểu khu Quảng Trị và Thừa Thiên.

Lực lượng địa phương gồm 21 đại đội bảo an, 319 trung đội dân vệ, 119 ban chỉ huy phân chi khu quân sự, 2 đại đội cảnh sát dã chiến, 7000 tên cảnh sát từ xã đến tỉnh, 30.000 phòng vệ dân sự (trong đó có 23 ngàn tay súng).

Pháo binh mặt đất địch gôm tiểu đoàn, 1 đại đội, 7 trung đội; tất cả có 194 khẩu pháo từ 105 ly đến 175 ly.

Về thiết giáp, chúng có 3 thiết đoàn, 260 xe chiến đấu (trong đó có 100 xe tăng M48, M41). Thiết đoàn chiến xa 20 đóng quân ở Đức Tích cùng với lữ đoàn 1 kỵ binh thiết giáp án ngữ vùng phía nam sông Mỹ Chánh, Đồng Lâm để đề phòng ta chia cắt chiến trường Trị Thiên làm hai.

[baogt]

Thiết đoàn 17 thiết giáp phối hợp cùng lữ đoàn 258 thủy quân lục chiến đóng ở đồng bằng Quảng Trị, một lực lượng mạnh có thể sẵn sàng tiến công. Thiết đoàn 7 thiết giáp, ở ấp 5 phía nam Huế, phục vụ cơ cho sư đoàn 1 bộ binh ngụy. Pháo cao xạ chỉ có một tiểu đoàn mới thành lập gồm 27 xe M42 gắn pháo 40 ly hai nòng và 37 xe gắn súng máy 12,7 ly loại 6 nòng và 4 nòng.

Hải quân địch gồm 81 tàu thuyền, phần lớn loại nhỏ. Ở Cửa Thuận, có hai duyên đoàn số 11 và 12 và hai giang đoàn số 60 và 92. Ở cửa Tư Hiền có duyên đoàn số 13. Giang đoàn só 32 đóng ở bến Tòa Khâm, Huế. Lực lượng không quân của chúng chi viện cho chiến trường Trị Thiên do sư 1 không quân ở Đà Nẵng đảm nhiệm. Ở sân bay Phú Bài chỉ có 1 phi đoàn máy bay trực thăng UH.1 từ 18 đến 20 chiếc và hai phi đội máy bay trinh sát từ 8 đến 10 chiếc. Loại máy bay vận tải C130 đến và đi, không ở lại. Nói chung, lực lượng của chúng khá hùng hậu, được bố trí chặt chẽ, có lực lượng vòng trong, lực lượng vòng ngoài, có lực lượng cơ động toàn chiến trường, có lực lượng cơ động từng khu vực và tại chỗ.

Nhìn thế bố trí của địch, ta thấy chúng có chú ý vào đường 14. Khu vực đường 14 là nơi đã xảy ra nhiều trận chiến đấu quyết liệt từ mùa thu năm ngoái đến nay. Tháng 7 năm 1974, phối hợp với Thượng Đức và Đắc Pếch ta mở đợt tiến công trừng phạt địch ở Mỏ Tầu - 303 do trung đoàn 54 và trung đoàn 1 ngụy phòng giữ. Bọn địch ở đây đã bị thất thiệt 7 tiểu đoàn, gồm 4000 tên.

Ngày 6 tháng 8 năm 1974 ta cắt hẳn đường tàu hỏa từ Huế vào Đà Nẵng, và uy hiếp quốc lộ 1.

Từ đấy, bọn Ngô Quang Trưởng, Lâm Quang Thi qua những câu trả lời phỏng vấn của nhà báo nước ngoài đã biểu lộ sự lo ngại khả năng có thể bị chia cắt giữa Phú Bài và Phú Lộc.

Vì thế, chúng đã tập trung toàn sư đoàn 1 và liên đoàn biệt động 15 đối phó với ta từ tháng 8 năm 1974 tới tháng 2 năm 1975 quanh đường 14. Cuối cùng, chúng đã tái chiếm được những mảnh đất ta vừa giành giữ. Tuy nhiên, kẻ địch không thể nào yên ổn trên mảnh đất này. Chúng biết, không chóng thì chầy, chúng sẽ bị giáng trả những đòn trừng phạt quyết liệt hơn, mạnh mẽ hơn.

Vào những ngày sau Tết nguyên đán Ất Mão, qua những tin tức của gián điệp tình báo phối hợp với những tài liệu phương tiện trinh sát kỹ thuật, kẻ địch cũng biết rằng có một lực lượng đáng kể của quân đoàn 2 sẽ đánh vào đường 14.

Vậy thì tại sao kẻ địch không tập trung lực lượng cao hơn nữa để ngăn chặn ta ở đường 14? Đây là nỗi đau khổ của những người cầm quân không nắm được thế chủ động trên chiến trường. Lực lượng chúng tuy đông nhưng bị căng mỏng ra, số quân cơ động bị hạn chế. Lâm Quang Thi cùng tham mưu trưởng là đại tá Hy đã vật mình vật mẩy với Ngô Quang Trưởng, tư lệnh quân đoàn 1 xin thêm 1 lữ đoàn dù hoặc lữ 468 thủy quân lục chiến mới thành lập ở Sài Gòn ra tăng thêm làm lực lượng cơ động cho Trị Thiên. Nhưng làm sao Ngô Quang Trưởng có thể đồng ý, khi sư đoàn 304 của ta vẫn uy hiếp chúng ở Thượng Đức. Trong quá trình chiến đấu, chẳng những không được tăng thêm mà còn bị điều mất lữ đoàn dù 2, tiếp đó còn điều nốt cả lữ 369 thủy quân lục chiến vào Quảng Nam để đổi liên đoàn biệt động quân 14 ra Trị Thiên, một đơn vị chất lượng chiến đấu chắc chắn là kém hơn bọn lính dù và thủy quân lục chiến.

[baogt]

Không đủ lực lượng cơ động đã đành, chúng vẫn không thể xem thường cánh bắc. Đòn tiến công quyết liệt 1972 của ta ở Quảng Trị đến bây giờ còn làm chúng kiếp đảm. Như con chim chết hụt một lần, hễ thấy cành cây cong cũng sợ, chúng luôn để mắt ra hướng bắc và tây - bắc. Đấy là những hướng, ta có vùng giải phóng rộng lớn có thể áp đảo chúng. Cảm giác của tụi tướng tá ngụy luôn luôn bị ám ảnh bởi những trận pháo kích dữ dội, những đoàn xe tăng T54 lao lên và tiếp theo là những đợt sóng xung phong của bộ binh thiện chiến và gan góc.

Sau này, đọc lời khai diến biến hành quân của sư đoàn thủy quân lục chiến ngụy của tên đại tá Nguyễn Thành Trí, phó tư lệnh sư đoàn, ta càng thấy rõ kẻ địch đã để nhiều sức lực vào việc bố phòng hướng bắc. Không thể bỗng dưng mà chúng đề ra kế hoạch về các giai đoạn phòng ngự. Giai đoạn 1, chúng phòng ngự ở tuyến sông Thạch Hãn, mà chúng gọi là tuyến đen. Ở đây chúng sử dụng một lực lượng mạnh để tiến công hòng vá lại khi tuyến bị chọc thủng. Giai đoạn 2, chúng dự kiến đối phương gia tăng áp lực mạnh ở Quảng Trị, thế không giữ nổi thì co về tuyến đỏ. Tuyến đỏ tức là phòng tuyến sông Mỹ Chánh từ thượng nguồn sông về tận Văn Trình, sang bên kia Thanh Hương. Những kế hoạch này gọi là trì hoãn chiến. Sau này, trong quá trình chiến đấu, khi đã thực sự bị áp lực mạnh của ta từ phía bắc, chúng đề thêm dự kiến xấu hơn là nếu tuyến đỏ bị chọc thủng thì tử thủ ở tuyến Bắc Bình, tức là tuyến sông Bồ từ Lại Bằng, An Lỗ về dưới ngã ba Sình. Thực ra hy vọng tử thủ ở tuyến Bắc Bình này quá mong manh, ở đây chỉ cách Huế trong vòng 20km trở lại. Nhưng điều quan trọng hơn hết là kẻ địch không đoán chắc được ta tấn công từ hướng nào là hướng chủ yếu. Chúng vừa lo ở hướng bắc, vừa lo ở hướng tây Phong Điền, tức là giữa tuyến đỏ và tuyến Bắc Bình, vừa lo ở đường 12 - con đường ngắn nhất để chọc thẳng về Huế, lại càng lo ở đường 14 phía nam, nơi chúng có thể bị ta cắt một nhát sắc bén từ đường 14 qua đường 1, và thế là bị cô lập hẳn với Đà Nẵng và toàn miền Nam. Nỗi lo lắng, băn khoăn của chúng là do thế chủ động của ta tạo nên. Nghệ thuật chỉ đạo quân sự là biết đẩy địch rơi vào tình trạng khó khăn và tiếp theo là biết khoét sâu vào nỗi khó khăn ấy.

Để đánh lạc hướng tấn công chủ yếu, để thu hút sự chú ý của địch về hướng bắc, ta đã khéo nghi binh. Một cuộc diễn tập thực binh do Quân khu tổ chức gồm lực lượng của trung đoàn 9 thuộc sư đoàn 304 và lực lượng bộ đội địa phương và dân quân du kích Quảng Trị có xe tăng và pháo binh tham gia, được tiến hành rầm rộ ở phía bắc Quảng Trị. Vào thời kỳ đó ta lại cho xe xích và cả máy kéo nữa cơ động thêm ở một số nơi, di chuyển thay phiên quân ở nhiều địa điểm, nửa kín, nửa hở gây không khí chuẩn bị chiến dịch. Và có thể do ta khéo tung tin, bọn phòng nhì của quân đoàn tiền phương ngụy ở Huế cuống cuồng ghi nhận là sư 308 đã trở lại Quảng Trị. Tin tức này được ghi nhận vào ngày 13 tháng 1 năm 1975 với những chi tiết có vẻ khá cụ thể: sư đoàn bộ đóng ở Vinh Quang Hạ, Gio Linh, trung đoàn 102 ở sông Vĩnh Phước, trung đoàn 88 ở Khe Sanh, trung đoàn 36 ở tây Đông Hà có nhiệm vụ sẽ thay thế trung đoàn 101 thuộc sư 325. Ngoài ra sư 341 cũng sẽ vào.Trước mắt sư đoàn này đã cho một trung đoàn vào đóng phía bắc Cửa Việt. Ở vùng Cửa Việt và Gio Linh chúng còn ghi nhận thêm sự hiện diện của trung đoàn 31, trung đoàn 27, trung đoàn 5 hải quân, trung đoàn 126 đặc công nước,...

Tóm lại, giữa cái hư và cái thực, kẻ địch không biết đằng nào mà lần. Theo tài liệu ta bắt được thì bọn địch chỉ thị cho tụi gián điệp, tụi thám báo cố chụp ảnh cho được nghị quyết của Khu ủy Thừa Thiên và xác minh lại tin tức về sư đoàn 308. Cố nhiên là chúng không làm được hoặc là làm trong vòng ý muốn của ta.

Bọn địch ở Trị Thiên muốn ổn định ở phía bắc, để tập trung đối phó với ta ở phía nam Huế. Cũng như chúng cố ngăn chặn ta ở vùng giáp ranh để ráo riết đẩy mạnh bình định nông thôn, đồng bằng, nhưng tất cả những cố gắng của chúng đều rơi vào tình trạng khó khăn, vì cơ bản chúng hoàn toàn ở thế bị động cả về chiến lược lẫn chiến thuật. Khi đã bị động đối phó thì lực lượng đông cũng cảm thấy thiếu. Như người đắp chiếc chăn hẹp và ngắn, co đằng đầu thì hở đường chân, kéo phía trước bụng thì sau lưng gió lọt. Đây là tâm trạng của lũ tướng tá thuộc quân đoàn 1 ngụy khi bắt buộc phải dăng quân ra khắp nơi cả ngoài Trị Thiên - Huế lẫn trong Đà Nẵng - Quảng Nam, trên cả tuyến tiếp xúc và vùng nông thôn rộng lớn. Tâm trạng ấy càng trở lên bối rối khi chúng manh nha được sẽ phải chịu đòn trừng phạt quyết liệt sắp tới, nhưng sẽ rơi vào đâu?

* *
*